Echt of AI
Beat the Fake! Unmask like a professional
Fake video. Real money lost.
AI maakt misleiding geloofwaardiger, sneller, massaler.
Maar: AI helpt ook om nep te ontmaskeren. In deze gratis mini-cursus leer je hoe je nep en echt uit elkaar houdt. En hoe je AI vóór je laat werken.
Dit is geen les over angst, maar een praktische handleiding.Met een belofte: elke herhaling maakt je beter – Unmask like a professional.
Iedere dag komen er honderden filmpjes, foto’s, berichten en advertenties voorbij. Veel zijn echt, steeds meer zijn nep of door AI gemaakt of noem het opgeklopt om te verleiden. Hoe herken je het verschil? En hoe leer je AI juist vóór je te werken, in plaats van tegen je? Duik dan in deze cursus! Dan weet je snel veel meer over ‘nep of geen nep’.
1. Herken het gevaar
Nep. Misleiding. Dus: gevaar. Dagelijks.
Continue kun je worden geconfronteerd met honderden filmpjes, posts en advertenties. Veel daarvan zijn echt. Maar hoe weet je dat (zeker)? Steeds vaker is digitale informatie nep, misleidend of door AI gemaakt.
Maar hier het goede nieuws: je leert sneller dan je denkt – nep te doorzien. Wat is echt en wat niet? En – hoe bizar ook: AI is niet alleen een bedreiging voor je, maar ook jouw beste bondgenoot. Om samen – noem het zo – de donkere kant van AI aan te pakken. Jij hebt de sleutel in handen om, samen met AI, nep en misleiding zover mogelijk van je weg te houden. Voor jezelf. Voor anderen.
Grijp die kans!
Belangrijke TIP
Ook grote providers delen steeds vaker betrouwbare informatie over AI-risico’s. KPN is daar een goed voorbeeld van: hun updates lopen vaak parallel met de onderwerpen in deze cursus. Kijk daarnaast ook bij instanties als de Consumentenbond of de Autoriteit Consument & Markt (ACM).
2. Train je blik: waar let je op
Je kunt niet álles in één keer herkennen. Daar heb je oefening voor nodig. Beheers daarom het ontmaskeren door veel en goed te trainen. Herkennen = oefenen in de praktijk. Elke keer dat je een bericht, filmpje of advertentie ziet → check: in welke categorie valt dit?
As je hebt gelabeld – wat dan? → Kijk of je een signaal kunt vinden dat niet klopt: prijs, taal, beeld, bron. Het gaat om dat ene detail dat jou doet twijfelen. Neem je achterdocht serieus. Denk niet te gauw dat iets ‘wel goed is’. Een paar keer mis, is niet erg. Blijf jezelf trainen.
Kortom:
- Hoe vaker je oefent, hoe sneller je het voelt: dit deugt niet.
- Labelen – Stop alles wat je ziet in een al dan niet imaginair hokje (social, webshop, nieuws…).
- Signaleren – Zoek een verdacht detail (te glad, te goedkoop, te dreigend).
- Checken met AI – Vraag ChatGPT: “Analyseer dit bericht. Welke signalen wijzen op misleiding?
- Herhalen – Eerst duurt dit een minuut, straks zie je het in seconden.
Waarom dit werkt
- Je traint je blik door alles wat je ziet (automatisch) in een hokje te plaatsen.
- Zo leer je (automatisch) patronen herkennen: steeds dezelfde trucs, telkens in een nieuw jasje.
- Met AI als coach ontdek je sneller/beter waarom iets nep is → dat versnelt je leercurve.
- Hoe vaker je oefent, hoe sneller je het voelt: dit deugt niet.
3. Hotspots van misleiding:
a. Social media → Nepaccounts, deepfake-filmpjes, “te perfecte” profielfoto’s
b. Webshops → Namaakproducten, lokprijzen, reviews die té mooi zijn.
c. Nieuws en blogs → Oude beelden opnieuw ingezet, teksten uit hun verband.
d. Chat- & datingapps → AI-gegenereerde gesprekken, nep-intimiteit.
e. E-mail & berichten → Phishing, valse links, misleidende winacties.
f. Software & tools → Programma’s die gouden bergen beloven (“magische resultaten”).
a. Social media
Nepaccounts, deep fake filmpjes, ‘te gladde’ profielfoto’s (AI). Altijd net te perfecte slogans.
- Hoe weet je dat foto’s te glad zijn? → huid zonder poriën, ogen die onnatuurlijk glanzen, haar zonder losse plukken.
- Hoe weet je dat slogans net even te perfect zijn? → vaak kort, cliché (‘Live your best life’, ‘Unstoppable you’), zonder echte persoonlijke info.
Filmpjes – waanzinnig veel manipulatie
De lol gaat er steeds vaker af om filmpjes of foto’s te bekijken. Waar je vroeger geraakt werd door emotie of een indrukwekkend beeld, denk je nu: is dit wel echt? Te vaak blijkt het nep te zijn – slim bewerkt, helemaal door AI gemaakt of uit de context getrokken.
Toch kun je jezelf trainen om nep sneller te herkennen, zonder dat je plezier in beelden helemaal verdwijnt:
- Let op mond/spraak-synchronisatie. Als de mond net niet goed meebeweegt met de stem, is het vaak deepfake.
- Check de achtergrond. Zie je dat die “versmelt” met de hoofdpersoon of rare flikkeringen geeft? Grote kans dat AI aan het werk is.
- Bekijk de details. Te gladde huid, té vloeiende bewegingen, onnatuurlijke ogen → vaak gegenereerd.
- Vraag je af: waarom zie ik dit filmpje? Als het bedoeld lijkt om jou ergens in te lokken (investering, services, klik, delen), is dat een signaal.
- Draai het om – wissel de ‘ouderwetse’ goedgelovigheid in voor een kritische blik, voor basale achterdocht.
Mini-oefening: filmpjes
Kies vandaag één filmpje dat je raakt of emotioneert (grappig, schokkend, mooi). Vraag jezelf: zou dit echt kunnen zijn?
Let op signalen:
- Mond/spraak klopt niet helemaal.
- Achtergrond versmelt of flikkert.
- Bewegingen of huid zijn té glad.
- Het filmpje wil je iets laten kopen of delen.
Analyse van jou versus die van ChatGPT
Noteer in één zin wat jou verdacht lijkt. En leg dit voor aan ChatGPT. Andersom kan ook: vraag ChatGPT: “Analyseer dit filmpje. Welke signalen wijzen op deepfake of AI?”
Vergelijk altijd jouw gevoel met de analyse van ChatGPT. Eventueel in een soort gesprek met ChatGPT – kijken wat jullie elkaar kunnen vertellen over de gevoelens die de mogelijke deepfake oproept en wat je ertegen kunt doen. Hoe vaker je dit doet, hoe sneller je zelf gaat zien en voelen: dit klopt niet.
| Nep-filmpjes, nep-shots of nep-foto’s worden steeds ‘beter’. Gebruik daarom je wantrouwen om verdachte beelden altijd te checken of ze ook op andere (serieuze) media tevoorschijn komen. En of er al negatieve recensies de ronde doen. Gebruik daarvoor ook ChatGPT – die zoekt graag dingen voor je uit. Tenslotte: deel de beelden nooit als je twijfelt over de oorsprong, de bedoeling erachter en het waarheidsgehalte. |
b. Webshops
Mega korting, maar nooit echte contactgegevens. Namaakproducten, lokprijzen, reviews die té mooi zijn.
Zo train je om jezelf te beschermen:
- Vergelijk keer op keer de aanbiedingen die jou interesseren bij diverse shops. Het lijkt een open deur, maar blijf altijd alert en weet: nep-sites wijken vaak opvallend af in prijs, details en contactinfo. Hoe geraffineerd ze ook proberen te zijn in het maskeren van hun intenties.
- Als één site 50% goedkoper is dan de rest, is dat een rode vlag. Kleine prijsverschillen – logisch. Grote – niet logisch. Ondanks soms de overtuigende verhaaltjes bij de aanbieding.
- Kijk ook altijd naar details: contactgegevens, retourvoorwaarden, betaalmethodes. En vergelijk die met elkaar. Sommige bedrijven gebruiken exorbitante leveringskosten.
- Lees altijd de recensies! Begin bij de recensies met maar een ster. Je hebt het meeste aan de ‘slechte’ recensies, de minste sterren. Let daarbij vooral op drie dingen: 1) de service die wel of niet krijgt bij problemen, 2) de kwaliteit van het product en 3) misschien wel of het nooit of heel erg laat is geleverd.
- Kijk je primair naar de negatieve recensies dan blijf je in ieder geval gevrijwaard van vriendjesrecensies. Let ook op het aantal recensies Onder de tien en vooral positieve recensies, daar kun je niet op bouwen. Meer dan honderd en er zijn voor gemiddeld 1 of 2 procent slechte recensies, dan kom je daarmee best wel verder.
c. Nieuws en blogs
Oude beelden in nieuw jasje (2018-video of -foto bij 2025-nieuws). Ook deze combinatie is fake-nieuws. Denk niet dat deze verwisseling onschuldig is. Er steekt altijd een bedoeling achter. Meestal die van misleiding.
- Hoe weet je zo gauw dat het oude foto’s zijn? Als je het bij een verhaal het naadje van de kous wilt weten en er een beetje moeite in wilt steken: gebruik reverse image search (Google Lens of TinEye). Je ontdekt dan al snel of de afbeelding is gemanipuleerd of dat er sprake is van nepnieuws.
- Wanneer begin je te twijfelen? Als beeld niet goed aansluit op de tekst of de bron vaag is.
- Je kunt niet alles controleren → klopt, maar een enkele zoekactie kan al veel blootleggen.
| Ook hier: NIET DELEN als je niet zeker bent van de bron en/of de inhoud. Anders verspreid je – duidelijker kan het niet gezegd worden – nepnieuws.
Aan valse informatie wil je niet meewerken. Je wilt ook geen anderen bestoken met valse informatie. Zorg voor schonen handen. Bij twijfel: check een bericht of foto bij ChatGPT. Die helpt je zeker verder om geen fouten te maken bij het verspreiden van nepnieuws. Niemand is gebaat bij een hoax of opruiende misinformatie. |
d. Chat- & datingapps
Je denkt dat je een leuk gesprek hebt, de ander luistert écht naar je en reageert snel. Complimentjes, interesse, misschien zelfs verliefdheid. Maar dan komt het: een verzoek om geld, een link naar een “speciale site”, of simpelweg een stilte zodra jij iets concreets vraagt. Steeds vaker zijn dit geen mensen, maar AI-gegenereerde profielen die net echt lijken.
Voorbeelden:
- Nep-intimiteit: “Ik voel echt dat we een klik hebben, wil je me beter leren kennen?” → na drie dagen: betaalverzoek.
- Te snel, te perfect: altijd beschikbaar, nooit spelfouten, perfecte profielfoto (glad gezicht, te mooie achtergrond).
- Kopieergedrag: ze spiegelen/kopiëren jouw woorden of emoties, zonder diepgang.
Aanpak / Mini-oefening
- Kies één gesprek of profiel dat je niet helemaal vertrouwt.
- Check: reageert de ander altijd snel en foutloos?
- Doe een foto-check (reverse image search).
- Vraag ChatGPT: “Dit is een bericht/profieltekst. Welke signalen wijzen op AI of misleiding?”
- Noteer wat jij verdacht vindt, en vergelijk dat met de AI-analyse.
Hoe vaker je dit oefent, hoe sneller je doorhebt: dit is geen echte interesse, dit is misleiding.
e. E-mail:
Phishing, valse links, misleidende winacties. Gelokt worden naar andere sites. Naar sites om investeringen te doen. Wees heel voorzichtig met Klik-, Deel- en Informatie-knoppen – vaak reclame of een dataval. Waarom zou je risico’s nemen? Vind je iets interessant, kies een andere, veilige weg dan voorgeprogrammeerde knoppen om bij die informatie te komen (bijvoorbeeld zoekmachine). Beetje meer werk, veel meer zekerheid.
Let generaal op woorden die druk zetten (‘binnen 24 uur betalen’, ‘laatste kans’, ‘laatste waarschuwing’). Bij dit soort berichten zie je vaak rare afzenderadressen. Wat je – zoals gezegd – nooit doet: klikken op een link in een e-mail. Weet je zeker dat de mail van een bekende komt, of doen ze maar alsof? Weet je zeker dat het logo en de opmaak van je bank echt is? Of dat iemand (criminele organisatie) misbruik van je vertrouwen maakt en je (financieel) te pakken wil nemen?
| De meeste problemen ontstaan als je iets ‘gelooft’ maar (eigenlijk) nooit zeker kunt weten. Of dat je ergens op reageert omdat je niet genoeg nadenkt over de gevaren. Met andere woorden: blijf permanent alert! Demp de put op tijd, niet nadat je er al een keer bent ingetuind. |
f. Software & tools
Verhaaltjes – geloof er niet in. Blijf ook hier alert. Wees ook hier wantrouwig. Je bespaart je veel ongemak – minimaal. Het kan al snel uitlopen op iets veel ergers zoals financiële debacles.
- ‘Met dit programma verdubbel je je omzet in 7 dagen.’
- ‘Automatische winstgenerator — geen werk, alleen geld.’
Klinkt zooo verleidelijk, maar meestal krijg je óf een waardeloze app, óf helemaal niks. AI wordt nu ook ingezet om zulke “wondertools” geloofwaardiger te maken: gelikte websites, nep-reviews, video’s met overtuigende stemmen.
Voorbeelden
- Gouden beloftes: ‘magische resultaten’, ‘100% gegarandeerd succes’.
- Nep-reviews: vrolijke gebruikersfoto’s die stock/AI blijken te zijn.
- Onzichtbare maker: geen adres, geen echte support, alleen een download-knop.
Aanpak / Mini-oefening
- Zoek een tool die gouden bergen belooft (advertentie, pop-up, reviewsite).
- Stel jezelf drie vragen:
-
- Wie zit erachter (adres, naam, bedrijf)?
- Is de belofte realistisch (of té mooi om waar te zijn)?
- Zijn er onafhankelijke reviews buiten hun eigen site?
- Vraag ChatGPT: ‘Analyseer deze tool/website. Welke rode vlaggen zie je?’
- Vergelijk je eigen check met de analyse van ChatGPT.
Elke keer dat je dit oefent, word je scherper op beloftes. Zo zie je sneller het verschil tussen handige software en oplichterij.
4. Meer over het ‘middel’ ChatGPT
AI kun je positief en negatief aanwenden. Dat geldt dus ook voor ChatGPT. Criminelen proberen steeds vaker deze mooie machine te gebruiken voor donkere zaken. Het enige en het beste wat je daar tegenover kunt zetten, is ChatGPT steevast aanwenden voor de positieve kant van AI. Zoals in deze cursus. Stel al je vragen over de inhoud van deze mini-cursus aan ChatGPT. ChatGPT helpt je graag (en kan dat ook) duistere invloeden op te sporen. Te ontmaskeren.
Door bijvoorbeeld consequent een verdacht bericht of link in ChatGPT te plaatsen met de vraag ‘Analyseer dit voor me.’ En ‘Welke signalen wijzen op misleiding?’ Dan leer je niet alleen of iets nep is, maar vaak ook waarom.
5. De positieve kant van AI
AI kan misleiding ontmaskeren. AI maakt jou sneller en slimmer dan de oplichter. Oefenen met AI maakt van jou een professional in de strijd tegen misleiding.
⚠️ NB:
Visuele analyse (screenshots, filmpjes) werkt alleen in ChatGPT Plus (niet in Free).
6. Strafbaar of niet
Wanneer wordt misleiding, nep strafbaar? Wanneer actie ondernemen?
- Grappig maar zonder schade → (meestal) niet strafbaar.
- Schade of bedreiging → wel reden voor aangifte.
- Wat doen:
- Bewijs bewaren (screenshots, links, metadata).
- Melden bij Politie, Consumentenbond of ACM.
- Bij buitenlandse webshops: ECC-net (Europees Consumenten Centrum).
7. Slotboodschap
De wereld zit vol verleidingen en nep. Maar jij hebt gereedschap:
- Gezond verstand
- Onze checklist
- AI als hulpmiddel
Blijf oefenen, blijf opletten, en je wordt vanzelf een meester in het herkennen van bedrog. Het verschil zit vaak in die paar seconden extra check. Dus: blijf alert. Blijf actief oefenen en controleren. Je helpt jezelf ermee. En anderen.
| KORTOM: als je bang bent voor misleiding, van een beetje recherchewerk houdt of digitale criminaliteit te lijf wilt gaan – scherp je inzicht, masseer je intuïtie en wordt een profi in het ontmaskeren.
Je inzichten en ervaring kun je mooi delen met anderen. Zo kweek je meer veiligheid in ons digitale wereldje en meer profi’s die nep-zaken te lijf kunnen gaan. Kortom: koester je 10 seconden-check. |
|
Checklist – gebruik hem! Deze checklist is jouw veiligheidsriem online. Niet één keer gebruiken, maar steeds opnieuw. Hoe vaker je oefent, hoe sneller je zelf voelt: dit deugt niet. Print deze lijst uit. Leg ‘m naast je computer. Of sla de lijst op – zowel op je smartphone, tablet of desktop. Zorg dat de lijst makkelijk bereikbaar is voor dagelijkse checks. Herhalen tot automatisme
Tien hulpvragen vóór je klikt of koopt en denkt ‘mij overkomt dat niet.’
Resumé:
Verslap niet. Blijf checken. Je helpt jezelf én anderen. Spot the fake. Beat the fake. Unmask like a professional. |
Colofon & meer
Titel cursus
Spot the Fake
Idee, samenstelling, tekst, ontwerp en visuele uitwerking:
Galerie Vassilev, gjbmedia.com, ChatGPT (creative AI-partner)
Uitgave
Galerie Vassilev, Franeker
Vijverstraat 11 Franeker
Vassilev.com | art@vassilev.com
Galerie Vassilev is een kleine galerie in Friesland (sinds 30 jaar). Naast analoge kunst (schilderijen, aquarellen, keramiek, glaskunst, UA-kleden) werkt de galerie met digitale kunst – Multi-Layered Digital Art ™
De inhoud van Spot the Fake is bedoeld om je te wapenen tegen de dark side of AI. Spot the Fake heeft geen direct winstoogmerk, behalve misschien misschien brand awareness voor Galerie Vassilev.
Over de makers
De cursus is ontwikkeld door Galerie Vassilev, GJBmedia, ChatGPT met een interdisciplinaire achtergrond in de media, kunst, productie, onderwijs, AI.
Disclaimer
Deze cursus is met zorg tot stand gekomen. Alle voorbeelden, opdrachten en adviezen zijn met veel aandacht ontwikkeld, maar resultaten kunnen per gebruiker verschillen. De cursus vormt geen juridisch, zakelijk of financieel advies.
Gebruik van ChatGPT en andere tools zoals Mailchimp, Typeform of Slack is op eigen verantwoordelijkheid. GJB Media, Galerie Vassilev en ChatGPT aanvaarden geen aansprakelijkheid voor beslissingen of resultaten voortvloeiend uit het gebruik van deze cursus of de behandelde technologieën.
Genoemde externe diensten kunnen updates of wijzigingen ondergaan. De cursus kan daardoor op onderdelen deels verouderen zonder dat dit afbreuk doet aan het leerdoel.
© Galerie Vassilev
Deze cursus, inclusief de structuur, inhoud, teksten, opdrachten, illustraties, prompts en didactische opbouw, is auteursrechtelijk beschermd. Het geheel is belangeloos ontwikkeld door gjbmedia.com in samenwerking met Galerie Vassilev en ChatGPT (OpenAI), specifiek voor de educatieve doeleinden die Galerie Vassilev hiermee uitdraagt
Verveelvoudiging, verspreiding of hergebruik, in welke vorm dan ook (zowel commercieel als niet-commercieel), is uitsluitend toegestaan met voorafgaande schriftelijke toestemming van de makers.
© Alle rechten voorbehouden
2025 | Galerie Vassilev | GJBmedia | S.E.&O
